Nijmeegse mutsen Een satire uit 1792

In een satire uit 1792, De Bonheurs uit de mode, kritiseert de Nijmeegse rector E.J.B. Schonck de interesses van de dames uit zijn stad. Zij hebben alleen belan... » 

In een satire uit 1792, De Bonheurs uit de mode, kritiseert de Nijmeegse rector E.J.B. Schonck de interesses van de dames uit zijn stad. Zij hebben alleen belangstelling voor mutsen en hoedjes. Hij geeft daarmee tevens verlichte kritiek op de algemene samenleving van zijn dagen. Schonck brengt dit in de vorm van een klassiek heldendicht. Daardoor komen zijn heldinnen, en de oorzaak van de strijd (welke muts verdient de voorkeur?), in een lachwekkend daglicht te staan.



Deze Nijmeegse Ilias bestaat uit drie zangen. In de eerste zang wordt de ondergang van een Nijmeegse mode-atelier beschreven. De succesvolle muts Pamela wordt verdrongen door de modieuze muts Bonheur. Deze nieuwe muts kan door de dames zelf vervaardigd worden. De hulp van godin Mode wordt ingeroepen door de mode-branche. Deze zorgt dat de Nijmeegse Saartje een droom krijgt, die haar doet inzien dat die Bonheur een dracht is voor heksen. Wanneer Saartje wakker wordt, kiest zij dus voor haar oude, maar keurige muts Pamela. De toch al verknipte Bonheur zelfmoordt zich met een schaar.



In de tweede zang ontspint zich een oorlog tussen de goden. Juno, wiens lievelingsmuts de Bonheur was omdat deze de ongerechtigheden van haar gezicht goed camoufleerde, heeft nu Bonheur als ster aan de hemel gezet. Venus en anderen zijn het daar niet mee eens. Jupiter beslist: we gaan hier niet democratisch uitmaken welke muts ‘star’ mag worden.



In de derde zang worden de ontwikkelingen in Nijmegen opnieuw gevolgd. Saartje moet in de damesvergadering vertellen welk leed haar is overkomen. Daarop volgt een algemeen besluit de Bonheurs bij het oud vuil te zetten. Eind goed al goed: de Nijmeegse naai-ateliers beginnen vol vreugde Pamela’s te produceren.



André Hanou is emeritus-hoogleraar Oudere Letterkunde Nederlands van de Radboud universiteit. Hij publiceerde vooral over de literatuur van de Nederlandse Verlichting (1670-1830). «