Hoe komt de bestuursrechter tot zijn recht?

Ambtshalve toetsing en ambtshalve aanvulling van rechtsgronden zijn in het bestuursrecht niet zelden onderwerp van discussie. Wanneer moet de rechter ambtshalve... » 

Ambtshalve toetsing en ambtshalve aanvulling van rechtsgronden zijn in het bestuursrecht niet zelden onderwerp van discussie. Wanneer moet de rechter ambtshalve toetsen aan bepaalde rechtsregels? Mag dat alleen als dat uitdrukkelijk van hem wordt gevraagd? Of moet hij bepaalde regels steeds ambtshalve toepassen? Maakt het daarbij verschil of de betreffende regels van Europese herkomst zijn?

Dit boek hanteert een strikt onderscheid tussen ambtshalve toetsing en ambtshalve aanvulling van rechtsgronden. Ambtshalve toetsing is die vorm van toetsing waarbij de rechter buiten de omvang van het geding, in het belang van de openbare orde, aan bepaalde rechtsregels toetst. Ambtshalve aanvulling van rechtsgronden (artikel 8:69, tweede lid, Awb) houdt in dat de bestuursrechter de aangevoerde feitelijke gronden vertaalt in juridische termen.

Vanuit dat begrippenkader bevat het boek een analyse van de geldende procedureregels en rechtspraak over ambtshalve toetsing en aanvulling van rechtsgronden. Ook de wijze waarop de omvang van het geding wordt bepaald - een belangrijke voorvraag - komt uitvoerig aan bod.

Dorien Brugman constateert dat in de praktijk een betrekkelijk restrictieve benadering wordt gevolgd, waarbij de gronden van beroep, zoals aangevoerd in het beroepschrift, een doorslaggevende rol spelen bij de vaststelling van de omvang van het geding. Deze betrekkelijk restrictieve benadering, die door de Awb niet wordt geëist, houdt de ruimte voor ambtshalve aanvulling voor rechtsgronden beperkt.

De auteur pleit voor een minder stringente en actievere benadering door de bestuursrechter in bepaalde categorieën zaken. Normen met een hoog beschermingsniveau, zoals normen over sanctieoplegging of normen ter bescherming van zwakkere groepen, komen op die manier eerder voor toetsing in aanmerking. «