‘De bibliotheek van onvervulde dromen’ begint met een aantekening van de vertaler, waarin hij vertelt over de samenwerking tussen dichter en vertaler.
Als katholieke jongeman van eenentwintig uit Boston, afgestudeerd in de theologie met een specialisatie in Bijbeltalen, werkt hij in het boekenmagazijn van de Joodse Culturele Organisatie. Zijn werk brengt hem in contact met Itsik Malpesj, een bejaarde Russische Jood die beweert de laatste Jiddische dichter in Amerika te zijn.
Uit zijn handen krijgt hij 22 grote registerboeken met de memoires van Malpesj in het Jiddisch. Deze memoires bevatten de geschiedenis van Malpesj, gestuurd door toeval of bepaald door het lot.
‘Basjert’ , legde de vader uit, ‘betekent “voorbestemd door het lot” en kan op van alles slaan. (blz. 61)
De jongeman, geïntrigeerd, ziet het als zijn taak om de boeken te vertalen.
Het moeizame leven van Itsik Malpesj dat begint met de geboorte van de hoofdpersoon in het revolutionaire Rusland, wordt door twee dichters verteld. De een beseft nog niet dat hij als dichter geboren is en de ander is ervan overtuigd dat er geen groter dichter bestaat dan hijzelf.
‘Om de grootste te zijn,’ zei hij tenslotte, ‘hoef je alleen maar te zorgen dat je de laatste bent.’ (blz. 13)
Het verhaal over Russisch Joodse immigranten, religie, liefde, verlies, hoop en taal speelt zich vervolgens af in de Lower East Side van Manhattan tijdens de Depressie en weer later in het relatief rustige Baltimore.
Soms word ik bij het lezen meteen gegrepen door de eerste letter, met dit boek heb ik meer tijd nodig gehad om mezelf in het verhaal te verliezen
Ik spreek met opzet van de eerste letter omdat in het verhaal de letter een belangrijke plaats inneemt, als bouwsteen van de Jiddische, Hebreeuwse en Engelse taal en als zelfstandig element in het grafische proces.
In het begin doet de kleine Itsik verslag vanuit de buik van zijn moeder, wat ik een minder gelukkige keuze van de schrijver vind omdat hiermee mijn vertrouwen in het verdere verloop van de geschiedenis enigszins op scherp is komen te staan. Niet veel later bouwt kleine Itsik, gelukkig vanuit een meer wereldse omgeving, zijn verhaal over het bestaan van de Russische Joden verder uit en raak ik volledig geboeid.
De zoektocht van de vastbesloten en gepassioneerde Malpesj heeft diepe indruk gemaakt.
Knobloch geeft met de verzamelde boeken in zijn bibliotheek de tragiek van de Joodse immigrant een duidelijke plaats in de geschiedenis en ook dit maakt indruk ( blz. 230 en 231)
Ik heb genoten van de aantekeningen van de vertaler over de dichter, de taal en zijn eigen rol in het geheel, al ben ik ook van mening dat de persoonlijke ontwikkeling van de vertaler niet diepgaand is uitgewerkt.
De vraag, als rode draad te volgen in het verhaal, of de loop van de geschiedenis is voorbestemd of wordt bepaald door toeval moet ik voor mezelf onbeantwoord laten, het is in ieder geval deze vraag die met het sleutelwoord ‘Basjert’ aan het boek een extra dimensie geeft.
De geschiedenis van toen raakt nauw aan de geschiedenis van nu en het sluipende proces van uitsluiten van volk en individu is door Peter Manseau op beklemmende wijze beschreven. ‘De Bibliotheek van onvervulde Dromen’ verdient het om gelezen te worden.