De KNAW en de Nederlandse wetenschap tussen 1930 en 1960

De oorlogsjaren vormden voor de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen een periode zonder het predicaat ‘Koninklijk’. De Tweede Wereldoorlog was gee... » 

De oorlogsjaren vormden voor de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen een periode zonder het predicaat ‘Koninklijk’. De Tweede Wereldoorlog was geen periode van stilstand, niet voor de Nederlandse wetenschapsbeoefening en niet voor Akademie. Door in deze bundel een langere periode in beschouwing te nemen – 1930 tot 1960 – is het mogelijk de bewegingen van wetenschap en Akademie dwars door de oorlogsjaren heen te volgen. Door deze vernieuwende benadering worden de oorlogsjaren niet zozeer beschreven vanuit een bezettingsperspectief, maar worden ze beschouwd in termen van voortgaande wetenschapsbeoefening. P.J. Knegtmans maakt de spanningen voelbaar van de periode dat de Akademie spitsroeden moest lopen bij het ontbreken van de ‘royale’ bescherming. Opmerkelijk zijn ook de bevindingen over de zuivering na de oorlog. Ronduit dramatisch is de ontwikkeling te noemen, die door G. Alberts wordt geschetst. Hoewel de naoorlogse vernieuwingen zich al in het interbellum hadden aangekondigd, zette de Akademie zich voor die vernieuwingen volstrekt op het verkeerde been.
Radicaal waren de moderniseringen in de wetenschapsbeoefening in de bèta, gamma- en alfawetenschappen. In exemplarische verhalen maken H.G. van Bueren, L. Laeyendecker en H. Pleij ons deelgenoot van de naoorlogse verschuivingen in stijl en machtsverhouding. Het meest veranderden de machtsverhoudingen voor de KNAW. Kon ze in 1938 nog dromen haar gedistingeerde positie te handhaven met onderscheidende kledij, in 1945 was ze gewoon een club naast andere verenigingen geworden. «