Het beleid ten aanzien van nieuwkomers in de Nederlandse samenleving veranderde ingrijpend tussen 1840 en 1940. Konden vreemdelingen in de negentiende eeuw onge... » 

Het beleid ten aanzien van nieuwkomers in de Nederlandse samenleving veranderde ingrijpend tussen 1840 en 1940. Konden vreemdelingen in de negentiende eeuw ongehinderd de grens passeren, aan het eind van de jaren dertig was het land vrijwel gesloten voor zowel vluchtelingen als arbeidsmigranten. Bij nader inzien was het beleid echter niet voor alle groepen vreemdelingen even streng. Van grote betekenis was de wederkerigheid in het migratieverkeer: de meeste vreemdelingen kwamen uit België en Duitsland, terwijl veel Nederlanders voor korte of langere tijd als arbeidsmigranten naar deze buurlanden trokken. Migranten uit buurlanden hadden, door bilaterale afspraken over een gunstige behandeling van wederzijdse onderdanen, betrekkelijk weinig last van het steeds restrictievere Nederlandse vreemdelingenbeleid. Een uitzondering zijn de joodse vluchtelingen, die niet langer de bescherming kregen van hun eigen regering. Nederland kon daardoor tegen Duitse joden streng optreden zonder dat dit repercussies had voor Nederlanders in Duitsland. Die specifieke dimensie, de wederkerigheid in het migratieverkeer en de onderlinge afspraken daarover, is het meest vernieuwende aspect in deze analyse. «